Jom Kippur - Dzień Przebłagania (Kpł 16)

Szesnasty rozdział Księgi Wyjścia ustanawia jedno z największych świąt liturgicznych: Jom Kippur, Dzień Wielkiego Przebłagania. Kippur znaczy zakrywać, jest użyte w słowie Kipporet oznaczającym wieczko Arki Przymierza, zwane też przebłagalnią ze względu na to, że w tym miejscu Bóg daje się przebłagać (link). Jom Kippur jest dziem w czasie którego coś zostanie zakryte.
Szesnasty rozdział w swoim wstępie nawiązuje do rozdziału opisującego śmierć Nadaba i Abihu (link). Cały tamten rozdział był rozważaniem istoty posłuszeństwa, od którego nie są zwolnieni nawet ludzie pokroju Mojżesza lub Aarona. Śmieć Nadaba i Abihu wskazuje na jakie niebezpieczeństwa naraża się arcykapłan, kiedy stawia się przed Bogiem. Arcykapłan nie może wkraczać do Najświętszego Miejsca byle jak i byle kiedy. Może wejść tylko raz w roku w święto Jom Kippur, ubrany nie w odświętne szaty, ale w najprostszym ubiorze kapłańskim, symbolizującym upokorzenie ludu błagającego o Boże przebaczenie. Biały kolor stroju liturgicznego oznacza czystość, prostotę i świętość; są one koniecznym warunkiem do stawienia się przed obliczem Boga.
W porównaniu ze zwykłą liturgią świątynną nowość pojawia się w piątym wersecie, gdzie czytamy że oprócz zwykłych ofiar potrzeba dwóch kozłów. Postępowanie z nimi jest osobliwe, posłuchajmy:
W pierwszej kolejności złożone są ofiary przebłagalne za arcykapłana oraz za cały ród kapłański, aby sami mogli w czystości złożyć ofiarę w imieniu całego ludu. Po publicznym wyznaniu swoich grzechów Aaron rzuca losy, zapewne przy pomocy Urim i Tummim ukrytych w efodzie arcykapłana, poznaliśmy je w Księdze Wyjścia (link). Losowane jest przeznaczenie każdego z kozłów: pierwszy będzie złożony w ofierze Bogu, drugi będzie wypędzony na pustynię dla Azazela. Mamy dwa konkurencyjne wyjaśnienia dla znaczenia tajemniczego słowa Azazel. Pierwsze wyjaśnienie opiera się na słowie Ez oznaczającym kozioł i Azal oznaczającym odejście. W tej interpretacji chodzi o kozła wypędzonego na pustynię. Drugie wyjaśnienie opiera się na słowie Az, oznaczającym silny, gwałtowny i słowie Zain oznaczającym stromą górę, klif z którego zostanie zrzucony kozioł, jak to wyjaśni tradycja ustna. Gest wypędzenia kozła na pustynię wyraża pragnienie, aby grzechy Izraela zostały definitywnie usunięte, nie wracały do obozu i nie przeszkadzały już w nawiązaniu komunii z Bogiem, analogicznie do rytuału oczyszczenia z trądu, gdzie zamiast dwóch kozłów mamy dwa ptaki (Kpł 14, 7.53 - link).
Następnie opisany jest obrzęd przebłagania. Aaron najpierw musi złożyć ofiarę z cielca za własne grzechy, dopiero po tym obrzędzie może dokonać istotny rytuał pojednania ludu z Bogiem:
Arcykapłan ubrany w lnianą szatę wchodzi do Najświętszego Miejsca zabierając pełną łopatę węgli z dużego ołtarza. Sprawa Nadaba i Abihu przekonała go, że nie może zlekceważyć przepisów liturgicznych! Następnie wrzuca dwie pełne garści kadzidła. Tradycja wyjaśnia, że dzięki temu dym zasłaniał blask Szechiny, z powodu której Mojżesz nie mógł wejść do wnętrza Namiotu Spotkania pod koniec Księgi Wyjścia (Wj 40, 34 - link). Czynności liturgiczne dokonane w Najświętszym Miejscu służą do połączenia ofiary ołtarza zewnętrznego już nie z ołtarzem kadzenia wewnątrz Namiotu jak przy codziennej liturgii (link), ale z samą Arką Przymierza, która jest podnóżkiem tronu Bożego. Arcykapłan ustanawia to połączenie najpierw przy pomocy krwi z ofiary całopalnej złożonej za arcykapłana, następnie przy pomocy krwi z ofiary całopalnej złożonej za cały lud.
Werset szesnasty podkreśla paradoks obecności świętej świątyni pośród nieczystego ludu. Ten lud, choć jest nieczysty, pracuje nad posłuszeństwem przykazaniom, czuwa nad sobą i dokonuje regularnej Teszuwy, to znaczy nawrócenia, szczególnie w Jom Kippur, kiedy to wraca do Boga z pokorną prośbą o przebaczenia za swoje wykroczenia, winy i przestępstwa (hebr. chet, awon, pesza - link). Wbrew pozorom nie jest to takie łatwe jak się wydaje. Coroczne nawrócenie powtórzone na przestrzeni tysiąca lat jest rytuałem głęboko kształtującym duszę wspólnoty!
Po tysiącletnim przygotowaniu, kiedy nadeszła pełnia czasów Jezus Chrystus dokonał raz na zawsze rytuał Jom Kippur składając całego siebie w ofierze przebłagalnej dla zakrywania grzechów wielu (por. Mt 26, 28). Droga powrotu do Ojca jest drogą nawrócenia i pokory. Chrześcijanie w odróżnieniu od Żydów nie modlą się w celu uzyskania przebaczenia, ale proszą Ojca o udział w przebaczeniu już danym w Jezusie Chrystusie. Wysiłek chrześcijański polega na przylgnięciu do Chrystusa jako do żertwy ofiarnej złożonej dla zakrywania grzechów wielu. Mówimy wielu, ponieważ nie wszyscy korzystają z tego dobrodziejstwa. Korzystają z niego tylko ci, którzy należą do ciała Chrystusowego, do Kościoła. Przebaczenie odrzucają ci, którzy świadomie i dobrowolnie się od niego odłączyli.

Biblia Pięcioksiąg Tora
Stary Testament Tanach
Księga Kapłańska Wajikra Leviticus