Poświęcenie pierworodnych (Wj 13, 1-2)

Bóg znienacka prosi Mojżesza o poświęceniu Mu wszystkiego, co pierworodne każde pierworodne z ludzi i ze zwierząt staje się Bożą własnością, zarezerwowaną dla Niego. Na wstępie zauważmy, że nie należy tego mylić z obrzędem obrzezania, bo obrzezanie dotyczy wszystkich chłopców (nie tylko pierworodnych) i nie dotyczy bydła.
W kulturze tamtego czasu znany był zwyczaj poświęcenia bogom pierwocin bydła i zbiorów. Pierworodne bydła i ludzi było najprawdopodobniej poświęcone któremuś z bóstw egipskich. Bóstwo miało opiekować się nim przez całe jego życie. Jeżeli taki był zwyczaj w Egipcie, nic dziwnego, żeby Bóg wymagał tego samego od swojego ludu.
Ale Mojżeszowe poświęcenie odbywa się w kontekście odkupienia pierworodnych podczas pierwszej nocy paschalnej. Pierworodni Izraela zostali ocaleni od śmierci dzięki krwi baranka. To przypomina ofiarę Abrahama, który najpierw zgodził się na poświęcenie Izaaka, pierworodnego syna Sary, ale ostatecznie baran podarowany przez Boga zastąpił Izaaka na ołtarzu ofiarnym (odsyłam do 22 rozdziału Księgi Rodzaju, link powyżej). Czyli to co się teraz dzieje w Egipcie jest kontynuacją historii Abrahama, ale rozszerzoną na cały lud Izraela. Temat z Księgi Rodzaju został wzbogacony o aspekt tajemnicy odkupienia dzięki krwi baranka paschalnego.
W nocy dziesiątej plagi pierworodni Izraela ocaleli tylko dlatego, że zostali odkupieni przez Boga. Zostali przez Boga nabyci ceną krwi baranka, stali się Jego własnością. Bóg stał się Goelem pierworodnych. Goel to najbliższy krewny osoby zniewolonej. Na goelu ciąży obowiązek odkupienia zniewolonych członków swojej rodziny. Skoro Izrael jest pierworodnym ludem Boga (Wj 4, 22), zgodnie z Prawem Izraela Bóg wkroczył w dzieje Egiptu w celu wyzwolenia swojego pierworodnego ludu. Bóg jest spokrewniony ze swoim ludem. My chrześcijanie nazywając Boga naszym Ojcem stawiamy więzy krwi na pierwszym planie naszej relacji z Nim.
W starożytności pierworodny był głową całego potomstwa rodzinnego. Poprzez odkupienie pierworodnych Bóg odkupił całe potomstwo Izraela. Cały lud należy do Boga. Dlatego wymagania stawiane przez Boga Izraelitom są dużo większe, niż poganom. Izraelici mają kategoryczny zakaz zwrócenia się do bóstw pogańskich, bo zostali odkupieni przez Boga, stali się Jego własnością. Nie mają już prawa wrócić do Egiptu!
Przykazanie poświęcenia Bogu pierworodnych jest kolejnym obrzędem służącym do podtrzymywania pamięci. W każdym pokoleniu przypomina się wydarzenie pierwszej nocy paschalnej i zaciągnięty obowiązek bycia wiernym Bogu, bycia wyłącznie zakochanym w Bogu, bo Bóg jest Bogiem zazdrosnym, tzn. żądającym wyłączności. Bóg nie znosi podzielonego serca.
W nocy paschalnej MeMRaH JHWH nawiedziła Egipt. MeMRaH to znaczy Słowo. Jego przyjście nie było karą, ale było chwilą w której Haszem (Bóg wyzwoliciel) postanowił wybawić resztę Izraela, bo miara zła doszła do swoich granic (odsyłam do odpowiedniego odcinka, link powyżej). Bóg jako Goel był zobowiązany odkupić pierworodnych Izraela. Słowo Boże zstąpiło i nawiedziło Egipt. Wszystko, co było poświęcone bóstwom pogańskim zostało zmiecione sprzed oblicza Pana bo jest tylko jeden Bóg i nikt nie może stać w Jego obecności. Zostali przy życiu tylko ci, którzy byli zaznaczeni krwią baranka.
W trzynastym wersecie słyszymy, że wszystko pierworodne ludzi ma być wykupione. Tutaj nie jest jeszcze doprecyzowane, w jaki sposób to wykupienie ma się odbyć w praktyce. Odpowiedź pojawi się dopiero w Księdze Liczb (Lb 8, 5-18). Odkupienie Izraelitów dokona się nie krwawą ofiarą, ale poprzez poświęcenie Lewitów w ich miejscu (Lewici to potomkowie Lewiego, syna patriarchy Jakuba, to jeden z dwunastu szczepów Izraela). Sami Lewici nie będą złożeni w ofierze, ale poświęcą całe swoje życie na wyłączną służbę Bogu. Oni będą mieli w świątyni zadanie wnoszenia ofiar przed Bogiem. Mówiąc dzisiejszym językiem, Lewici to osoby konsekrowane, to służba świątynna i kapłani.
Kapłaństwo aaranowe (lewickie) nie jest przywilejem. Jeśli Lewici mogą zbliżać się do ołtarza Pańskiego, jeśli mogą towarzyszyć ofiarom składanym Bogu w imieniu całego Izraela, to tylko dlatego, że we własnej osobie są żertwą ofiarną dla Pana. Lewici to osoby całkowicie poświęcone Bogu. Stają się powiernikami wierności Przymierzu wszystkich szczepów Izraela. Oni mają pilnować, aby Lud Boży nie padł z powrotem w pułapkę bałwochwalstwa, bo to oznaczałoby powrót do Egiptu i śmierć ludu.
Jest też temat ofiary zastępczej. W przypadku Izaaka złożonego w ofierze przez Abrahama, baran stał się ofiarą zastępczą. W nocy dziesiątej plagi egispkiej baranek paschalny stał się ofiarą zastępczą za pierworodnych Izraela. W Izraelu Lewici (czyli osoby konsekrowane) są ofiarą zastępczą dla odkupienia całego Izraela.

Słowa kluczowe (dla wyszukiwarek)
Biblia Pięcioksiąg Tora
Stary Testament Tanach
Księga Wyjścia Szemot Exodus
Historia Archeologia biblijna
Józef Juda Jakub Izrael Abraham Izaak Mojżesz
Judaizm Religia żydowska Żydzi