Szabat: portyk do czwartego wymiaru (Wj 20, 8-11)

Dotarliśmy do środka Dekalogu, gdzie znajdują się dwa pozytywne przykazania. Pierwsze z nich nakazuje nam pamiętać o szabacie, aby go uświęcić. Uświęcenie szabatu polega na wydzieleniu go od pozostałych dni tygodnia. Czym się będzie różnił dzień szabatu? Pamięcią o uświęceniu tego dnia, o uświęceniu czasu! To naprawdę nowatorski pomysł. W kultach pogańskich poświęca się bóstwom rzeczy, miejsca, ludzi. Tutaj uświęca się coś innego: czas. Człowiek nie poświęca siódmego dnia, ale go uświęca, czyli rozpoznaje jego świętość i ją głosi. Rozpoznawanie świętości szabatu nie jest aktem czysto intelektualnym, ma się objawiać tym, że przeżywamy każdy szabat jako czas święty, oddzielony od pozostałych sześciu dni tygodnia.
W czym się różni szabat od pozostałych dni? Najpierw tym, że tego dnia przestajemy pracować. Pułapka jest taka, aby siódmego dnia odpoczywać po to, aby nabierać sił dla pozostałych sześciu dni pracy. Takie podejście jest zdradą istoty szabatu, bo czyni się z siódmego dnia sługę dni pracy, taki odpoczynek służy lepszej i bardziej wytężonej pracy. Nie o to tutaj chodzi. To dni pracy mamy przeżywać w świetle szabatu. Dziesiąty werset doprecyzuje: szabat jest dla JHWH, twego Boga, szabat jest zwieńczeniem dzieła wyzwolenia z Egiptu. Lud Boży został wyzwolony po to, aby mógł służyć Bogu w wolności. Zresztą cały Dekalog stoi na straży zdobytej wolności, mówiliśmy o tym w poprzednim odcinku (link).
Etymologicznie SzaBaT oznacza zaprzestać, ale w swoim rdzeniu zawiera też słowo SzuW, co oznacza powrót. Odnajdujemy ten rdzeń w słowie teszuwa, które oznacza nawrócenie, powrót do Boga. Zaprzestanie pracy nie służy odpoczynkowi przed kolejną pracą, ale jest cotygodniową okazją powrotu do Boga. Ukierunkowanie naszego serca ku Bogu będzie prawdziwe dopiero wówczas, kiedy zaprzestaniemy pracować dla własnej korzyści, kiedy zaprzestaniemy polegać na własnych siłach i zaczniemy ufać Bogu we wszystkich aspektach naszego życia. W każdy szabat jesteśmy powołani do przerwania naszego pędu do pracy, do przerwania naszego chodzenia ziemskimi drogami. Każdy siódmy dzień jest okazją do powrotu do domu Ojca, na wzór syna marnotrawnego. Powrót do domu. Dom po hebrajsku to BaJiT, czyli świątynia. Powrót do Domu Ojca to też powrót do świątyni.
Sześć dni poświęcamy pracy, posłuszni rajskiemu nakazowi pielęgnowania ogrodu Eden. Nasza praca skupia naszą uwagę na wymiar przestrzenny: przez pracę zagospodarowujemy przestrzeń naszego otoczenia. Praca jest piękną rzeczą, ale wypaczenie pracy prowadzi nas do skupiania się na przywłaszczaniu, na mnożeniu posiadanych rzeczy, pieniędzy i osiągnięć. W takim przypadku skupiamy się na wymiar przestrzenny, materialny i ilościowy, zapominamy o wymiarze czasowym, bo czas wymyka się spod władzy gospodarki.
Czas i przestrzeń. Przestrzeń jest dla nas, czas jest zarezerwowaną domeną Boga. Pielęgnujemy wymiar czasowy dzięki podtrzymaniu naszej pamięci. Współczesny człowiek nastawiony na materializmie zapomina o historii, nie chce myśleć o przyszłości, liczy się dla niego tylko pełny brzuch tu i teraz. Taki człowiek żyje bez pamięci, a więc i bez nadziei. Żyje jak zwierzęta, które nie posiadają perspektywy dziejowej. Człowiek posiada pamięć i szabat jest stworzony dla niego, przestrzeganie szabatu pozwala rozróżniać człowieka od zwierzęcia.
Gospodarka sprowadza człowieka do przestrzeni, do roli rzeczy, do roli trybika w maszynie, trybika wymiennego i bezwartościowego. Czas natomiast wymyka się kontroli człowieka, czasu nie można zastępować, mnożyć lub nawet nadrabiać. Cała nasza wspaniała cywilizacja nowożytna postanowiła zajmować się wyłącznie wymiarem przestrzennym. Galileusz wierzył wyłącznie w istnienie tego, co sam mógł zmierzyć przyrządem. Kartezjusz wierzył wyłącznie w to, co dało się sprowadzać do matematyki. Oba systemy wyrzuciły wymiar czasowy z kręgu swoich zainteresowań, bo czas wymyka się spod kontroli człowieka. W naszej kulturze oświeceniowej czas nie istnieje, nie ma już kultywowania pamięci, nie pamięta się imienia Bożego. Mieści się tylko praca, wydajność i niewolnictwo naszej wspaniałej cywilizacji przemysłowej.

Słowa kluczowe (dla wyszukiwarek)
Biblia Pięcioksiąg Tora
Stary Testament Tanach
Księga Wyjścia Szemot Exodus
Mojżesz Aaron faraon
Judaizm Religia żydowska Żydzi
#Dekalog #Szabat