Świętość i czystość (Kpł 10, 8-11)

To jest ustawa wieczysta dla wszystkich waszych pokoleń, abyście rozróżniali między tym, co święte, a tym, co nieświęte, między tym, co nieczyste, a tym, co czyste, abyście nauczali Izraelitów wszystkich ustaw, które JHWH ogłosił wam przez Mojżesza». (Kpł 10, 9-11)
Tutaj należy zwracać baczną uwagę na porządek słów aby nie myśleć, że święte to jest to, co jest czyste. Świętość i czystość nie pokrywają się ze sobą. Nie ma paraleli w tym zdaniu, nie jest napisane: święte a nieświęte, czyste a nieczyste. Porządek słów jest odwrócony: święte a nieświęte, nieczyste a czyste. Ważne jest więc właściwe zrozumienie samych pojęć świętości i czystości. Słowo rozróżnić zostało użyte cztery razy w pierwszym rozdziale Księgi Rodzaju, kiedy Bóg ODDZIELIŁ (rozróżnił) wody dolne od wód górnych (Rdz 1, 6), dzień od nocy (Rdz 1, 14) i światłość od ciemności (Rdz 1, 18). Oddzielenie jest więc aktem stwórczym Pana Boga. Bóg oddzielając porządkuje i uwalnia od chaosu, gdzie wszystko jest zmieszane. W takim środowisku życie nie może się rozwijać. Dla Biblii mieszanie procesem odwrotnym do aktu stworzenia, jest więc powrotem do nicości (link). Rozdzielenie nie służy do niszczenia lub nawet oddalenia, wręcz przeciwnie: tworzy niezbędny dystans dla ułatwienia spotkania dwóch różnych podmiotów. W przypadku fuzji nie ma spotkania. Spotkanie jest możliwe dopiero po rozdzieleniu, jako krok poprzedzający spotkanie w miłości (odsyłam do naszego rozważania na temat płodności, link).
Dopiero z taką wiedzą możemy rozważać znaczenie rozdzielenia sacrum od profanum, strefy świętej od nieświętej. Nie chodzi o pogardzenie strefą świecką, chodzi o oddzielenie jej od strefy świętej po to, żeby mogło dojść do spotkania i zjednoczenia na wyższym poziomie. Chodzi o możliwość podniesienia strefy świeckiej, jest to rodzaj wniebowzięcia. Biblia nie pogardza cielesnością, nie ucieka od profanum ale w pełni przyjmuje całego człowieka (z jego cielesnością i świeckością) i przyprowadza go na spotkanie ze świętym Bogiem. Ten ruch jest ruchem uświęcenia, dotyczy całego stworzenia, całego świata materialnego - nie ogranicza się do duszy człowieka.
Granica między świętym a nieświętym jest podobna do krawędzi rozdzielającej życie od śmierci, wolność od niewoli, małżeństwo od fuzji. Ta krawędź jest drogą prowadzącą do nowego poziomu istnienia, jest jasno oznakowana ustawami, wyrokami i prawami od których nie wolno zbaczać ani na lewo ani na prawo. Nadab i Abihu myśleli, że mogli obejść się bez tych wskazówek, skutkiem czego wpadli do otchłani śmierci, bo stracili z oczu to rozróżnienie między święte a nieświęte. Dodali trochę świeckiego do świętego. Mieszanie jest aktem odwrotnym od oddzielania, zabija cały ruch wniebowzięcia.
W Księdze Rodzaju Bóg własnoręcznie oddzielał elementy stworzenia, odtąd Bóg powierza tę funkcję ludziom. Adam (człowiek z wielkiej litery) może odtąd uczestniczyć w Bożym akcie stwórczym, może aktywnie podnieść całe stworzenie ku Bogu. Stąd też nowa odpowiedzialność człowieka w roli rozróżniania między tym, co może zostać podniesione ku Bogu a tym, co nie może. Podniesione mogą być wyłącznie rzeczy czyste, zwłaszcza te opisane w pierwszych siedmiu rozdziałach Księgi Kapłańskiej. Rzeczy święte reprezentują całe stworzenie. Nie ma możliwości spotkania ze świętym Bogiem bez uświęcenia, dlatego rozróżnienie jest aktem tak wzniosłym, że to zadanie zostało powierzone samemu Arcykapłanowi, który ma trzymać nad tym pieczę przy pomocy wszystkich kapłanów. To kapłan musi rozróżnić święte od nieświętego, nieczyste od czystego - jest to zadanie specyficzne powierzone kapłanom, którzy mają też kolejne zadanie nauczania świeckich. Tutaj z woli Bożej ustanowiona jest hierarchia stanów i zadań kościelnych, nie jest to więc wyraz jakiegoś wypaczonego klerykalizmu.
Rozróżnienie między czystym a nieczystym jest etapem przygotowawczym dla rozróżnienia między świętym a nieświętym. Taki będzie też temat następnych pięciu rozdziałów. W naszej kulturze mamy trudność w rozumieniu pojęcia nieczyste, bo kojarzy nam się z brudem, choć brud nie ma nic wspólnego z pojęciem liturgicznej nieczystości. Czystość liturgiczna jest bardziej podobna do czystości chemicznej. Produkt czysty jest produktem bez domieszki, oddzielony od pozostałych produktów skutkiem oczyszczenia. W liturgii podobnie: aby móc zbliżać się do Boga, trzeba podjąć proces oczyszczenia, trzeba w życiu codziennym oddzielać to, co należy do strefy czystej od strefy nieczystej. Czyste i nieczyste odpowiednio zbliża lub oddala od ołtarza, co otwiera lub zamyka na proces uświęcenia.

Biblia Pięcioksiąg Tora
Stary Testament Tanach
Księga Kapłańska Wajikra Leviticus