Sałata kompasowa

Czas najwyższy powrócić do prezentacji kolejnych gatunków roślin, czyli podopiecznych rzymskiej bogini Flory. Flora to także ogół gatunków roślin występujących na danym obszarze. Startujemy z Jaworzna, ale będziemy się włóczyć tu i ówdzie a głównie ówdzie, nie tylko po Jaworznie. Świat jest wielki. Chodźcie za mną.

W osiemnastym epizodzie tego cyklu poznamy sałatę kompasową Lactuca serriola z rodziny astrowatych Asteraceae. Bohaterka tego filmu jest gatunkiem często spotykanym w Polsce. Na naukowej mapie rozmieszczenia większe białe plamy to Warmia i Mazury oraz Pomorze Wschodnie. Jest łatwo rozpoznawalna, co widać na przykładzie roślin, które rozpoczynają wegetację. Spotkałem je w Chrzanowie przy ulicy Sienna. Na początku w oczy rzucają się ustawione pionowo blaszki liściowe i szereg kolców w osi głównego nerwu na ich spodzie. Rośliny posiadają sok mleczny.

Pionowe ustawienie blaszek liściowych u tego gatunku ma przeciwdziałać nadmiernej ekspozycji na słońce w bardzo upalne dni. U nas oraz jeszcze dalej na północ jest to bez sensu, ale w jej śródziemnomorsko-irańsko-turańskiej ojczyźnie było bardzo uzasadnione. Czasami spotykam rośliny o liściach częściowo ustawionych poziomo. Poza tym liście mają ustawiać się w sposób umożliwiający określenie stron świata, ale moje wieloletnie obserwacje wskazują na spore odchylenie względem nawet najtańszego kompasu.

Standardowo roślina rozpoczyna kwitnienie od lipca i trwa ono do września. Kwiaty, jak przystało na gatunki swojej rodziny, tworzą koszyczki. Dominują w nich żółte kwiaty języczkowe. Kwiaty rurkowe jak to mają w obyczaju, zajmują środek koszyczka. Rozpoznamy je po wychodzących z nich znamionach słupków rozwidlonych na szczycie.

Rośliny kwitną i owocują w tym samym czasie. Na jednym osobniku znajdziemy koszyczki z kwiatami oraz te, gdzie są już owoce. To niełupki opatrzone śnieżnobiałym puchem kielichowym. One same posiadają szarobrązową lub oliwkowo-szarą barwę. Na szczycie znajduje się wyraźny dzióbek. Tamże zobaczymy krótko szczeciniaste owłosienie.

W naszym kraju jest to antropofit preferujący miejsca ruderalne. Wymiary gatunku są bardzo zmienne. W Trzebini Krystynowie spotkałem takie, które osiągały prawie dwa metry wzrostu. Na ich tle wspomnę, że już w starożytności z naszej bohaterki wyprowadzono sałatę jadalną. Także nasz dzikus jest pożytecznym gatunkiem. Miłośnicy zielonej dziczyzny mogą młode liście naszej bohaterki spożywać na surowo lub po ugotowaniu, ale w niewielkich ilościach. Osobiście jeszcze tego nie sprawdziłem. Im starsze rośliny, tym bardziej gorzkie.

Na tle bardzo obfitej populacji tego gatunku spotkanej w Jaworznie niedaleko byłej kopalni Jan Kanty wspomnę o zastosowaniu zawartego w roślinie soku mlecznego. Zwraca się uwagę na to, że w swoim składzie posiada substancje, alkaloidy o działaniu podobnym do opium. Miano nimi leczyć uzależnienia od niego. Może być stosowana jako lek przeciwbólowy. Poza tym sałata kompasowa jest niezłym ziółkiem pomocnym przy rozmaitych chorobach. Szukajcie, a znajdziecie. Jest to zarazem roślina trująca, która przy przedawkowaniu powoduje zatrzymanie akcji serca. Zatem do domowych apteczek i samodzielnego leczniczego stosowania nie polecam.

Piotr Grzegorzek

Materiał pochodzi ze strony https://www.jaw.pl
#jaworzno #jawpl #flora_stories