Pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej - Trakų Vokės grafų Tiškevičių rūmai

W latach 40. XIX w. od Ludwika Dąbrowskiego kupił Wakę Józef hr. Tyszkiewicz (1805-1844) herbu Leliwa, marszałek szlachty powiatu oszmiańskiego, właściciel Wołożyna i Połągi, Znajdował się tu drewniany dwór zbudowany przez Dąbrowskich. Po śmierci Józefa Tyszkiewicza w 1844 r. Wakę odziedziczył jego syn, Jan Witold Emanuel hr. Tyszkiewicz (1831-1892), marszałek powiatu wileńskiego. Postanowił zbudować nową siedzibę w Wace i przenieść się do niej. Obiekt zbudowano według projektu arch. Leandra Marconiego. Wzniósł on rezydencję wzorowaną na pałacu w warszawskich Łazienkach.

Ostatni właściciel, Jan Michał Tyszkiewicz, był osobą powszechnie szanowaną, posłem do Sejmu II Rzeczypospolitej. Zginął 31 maja 1939 r. w katastrofie lotniczej, wracając do rodziny w Wace Trockiej z rekolekcji w Międzyrzecu Podlaskim. Został pochowany w Wace Trockiej, przy kaplicy w rodzinnym majątku. Po wybuchu wojny hrabina Anna Tyszkiewiczowa wraz z trójką dzieci: Izabelą, Zygmuntem i Anną uciekła do Anglii. Zmarła w 1983 r. w Brighton. W pałacu zainstalowała się sowiecka komenda wojskowa, dzięki której cały majątek został rozgrabiony i zniszczony. W latach 1941-44 Niemcy zorganizowali tu szkołę rolniczą Niederlandische Ost Compani, prowadzoną przez Holenderów. Całym majątkiem zarządzał arystokrata holenderski von Vorenkampf.

Po zakończeniu II wojny światowej majątek w Wace Trockiej (lit. Trakų Vokė) stał się kołchozem. W 1970 r. litewski Instytut Konserwacji Zabytków doprowadził do restauracji pałacu. Po jej zakończeniu zajęła go filia Litewskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Rolnictwa.

Na początku lat 90. XX wieku Instytut Rolnictwa wyprowadził się z pałacu i stał on opuszczony aż do 2005 r. Wtedy to najwyższe władze Litwy przekazały go na lat 99 Związkowi Szlachty Litewskiej, który urządził w jego wnętrzach Centrum Kultury Dworskiej. Odbywały się w nim różne imprezy kulturalne, doroczne święto Szlachta na koniach, organizowane były wystawy prac młodych malarzy itp. (Dvaru Kulturos Centras). Zorganizowana została wystawa pokazująca dzieje Waki Trockiej i rodu Tyszkiewiczów.

W 2014 roku pałac został przekazany do gestii samorządu miasta Wilna, który po długich dyskusjach, podjął decyzję o przekazaniu pałacu w Wace Trockiej w zarządzanie Instytucji Pożytku Publicznego Trakų Vokės dvaro sodyba. Instytucja ta ubiega się obecnie o środki unijne na odrestaurowanie pałacu i przywrócenie dawnego wyglądu parku.
Autorem parku był francuski architekt krajobrazu Édouard André. Park o powierzchni 23 ha, znajdujący się w pobliżu trasy wiodącej z Wilna do Trok, został otwarty w 1900 roku. Na jego terytorium znajdują się aleje, plac widokowy, trzy stawy oraz płynie rzeczka Waka.

Vokės vardas istoriniuose šaltiniuose minimas nuo 1375 m., Vytautas Didysis čia apgyvendino mūšiuose belaisviais paimtus totorius. Vokės emės su pievomis ir miškais ilgą laiką keliavo iš vienų totorių pas kitus. Galiausiai XIX a. viduryje valdas iš tuometinių savininkų didikų Dombrovolskių įsigijo Juozapas Tiškevičius, po kurio mirties turtas atiteko Jonui Vitoldui Emanueliui Tiškevičiui. Pastaroji giminė dvarą valdė beveik 100 metų.
Po grafo Jono Vitoldo Tiškevičiaus mirties 1892 m. Trakų Vokės dvarą paveldėjo jo jaunesnysis sūnus Jonas Juozapas (1867-1903) (nuotrauka kairėje). Jis į dvarą pakvietė garsų landšafto architektą E. Andre. Varšuvoje išsirinkęs moną, Elbietą Mariją, Jonas Juozapas Trakų Vokės dvare tapo retu svečiu.
Jonui Juozapui mirus dvaras atiteko vyriausiajam jo sūnui Jonui Mykolui Tiškevičiui. Jis Trakų Vokėje gyveno su mona Ona Janina Marija iš Radvilų. Per savo 43-ąjį gimtadienį 1939 m. iš Palenkės skubėjęs namo pas šeimą, įsiprašė į privatų pusbrolio grafo Stanislovo Zamojskio lėktuvą. Deja, kelionės tikslo nepasiekė. uvus vyrui, po kelių mėnesių mona su trimis maamečiais vaikais, Izabele, Zigmantu Jonu ir Ona Marija, baimindamiesi okupantų susidorojimo su bajorais, pasitraukė į vakarus.

Be šeimininkų likęs dvaras nunyko. Karo metais jame apsigyveno vokiečių atkelti kolonistai iš Olandijos. Rūmų paveikslai, baldai, svečius avėję krištolo sietynai, kiti vertingi daiktai buvo išgrobstyti, išorinė puošyba sunaikinta. Po karo 1945 m. dvaras tapo Ministrų Tarybos vila. Vėliau Dotnuvos emdirbystės instituto Vokės filialu. 2002 m. dvaras perleistas Lietuvos bajorų karališkajai sąjungai. Nuo 2014 m. čia įsteigta Vilniaus savivaldybei priklausanti viešoji įstaiga Trakų Vokės dvaro sodyba. Nuo to laiko prasidėjo dvaro atgaivinimo darbai. Dvaras tapo atviras visuomenei. Dvaras buvo įvertintas ir kino kūrėjų jame filmuotos vaidybinės kino juostos Ana Karenina, Karas ir Taika bei kt.