Summerhill - na faktach. Cz. 1 - napisy PL

Szkoła Summerhill pionierska szkoła w Leiston w hrabstwie Suffolk, (Wielka Brytania) założona 1921 przez Alexandra Sutherlanda Neilla[1], który oparł się na poglądach amerykańskiego pedagoga Homera Lane (18751925).

Cechą charakterystyczną szkoły jest brak przymusu uczenia się i uczęszczania na lekcje; instytucja opiera się na samorządności uczniów i nauczycieli. Szkoła jest neutralna światopoglądowo i areligijna. W szkole dostępny jest szeroki wybór przedmiotów, do poziomu minimum GCSE (angielskie państwowe egzaminy dla uczniów w wieku 16 lat). Na początku każdego semestru następują zapisy starszych uczniów na zajęcia, po czym przygotowywany jest plan lekcji. Jednakże nie ma przymusu uczestniczenia w nich. Uczniowie mają również dostęp do pracowni plastycznej, stolarskiej i komputerowej. Znajduje się tu także przestrzeń, gdzie dzieci mogą przebywać, mają prawo do zabawy (która jest ważnym aspektem życia w Szkole Summerhill), prowadzić życie towarzyskie itd. Na żądanie wychowanków szkoła organizuje dodatkowo treningi karate i naukę jazdy konnej. Czas nie jest organizowany dzieciom przez dorosłych, to one same kreują zajęcia według własnego uznania. Stoi to w opozycji do szkół tradycyjnych, które według Sir Kena Robinsona (lidera w dziedzinie rozwoju kreatywności) zabijają kreatywność, prowadzą do standaryzacji.

Przywilej, jakim jest wolność, jest tu możliwością działania świadomie i z własnego wyboru. W Summerhill podchodzi się do niej jak do cechy osobowości człowieka ze zrozumieniem i pietyzmem. Wolność jednostki jest tu prawem do wyboru motywów działania, które implikują odpowiedzialność. Określa się ją tu jako prawo do robienia wszystkiego, co nie przynosi szkody innym. Tak na przykład uczeń może nie pójść na zajęcia angielskiego, jeśli nie ma na nie ochoty, ale za zakłócanie ciszy nocnej będzie już pociągnięty do odpowiedzialności, gdyż wpływa to na niekorzyść innych osób. Uczy to wychowanków ciągłego podejmowania decyzji i samodzielnego działania korzystania ze swobody i dokonywania wyborów zgodnych ze wspólnym dobrem. Całkiem szybko się przyzwyczaiłam do zasady, że dorośli przebywający, na terenie szkoły nie podejmują decyzji w moim imieniu mówi jedna z uczennic. Prawo wyboru przysługuje uczniom, natomiast nauczyciele mają obowiązek stawiać się na wszystkich lekcjach.

Obecnie naukę pobiera 90 dzieci i młodzieży różnych narodowości w wieku od 5 do 17 lat.

Po śmierci A.S. Neilla w roku 1973 kierownictwo szkoły objęła jego żona Ena, po niej kierownictwo szkoły przejęła w roku 1985 jego córka, Zoë Neill Readhead. Alexander S. Neil pisze w książce Nowa Summerhill: ,,Dziecko obdarzone jest wrodzoną mądrością i poczuciem realizmu. Jeśli pozostawić je samemu sobie [...], rozwinie się na tyle, na ile jest do tego zdolne. Summerhill jest miejscem, w którym ci, którzy posiadają wrodzone zdolności i pragną być naukowcami, zostają nimi; natomiast ci, którzy predysponowani są do zamiatania ulic, będą pracować miotłą. Chociaż, jak do tej pory, murów naszej szkoły nie opuścił żaden zamiatacz. Nie piszę tego ze snobizmu, jako że wolałbym, aby szkołę opuścił szczęśliwy zamiatacz ulic niż znerwicowany uczony.

Szkoła powstała pierwotnie w Niemczech, w mieście-ogrodzie Hellerau niedaleko Drezna, pod wpływem pedagogiki niemieckiej Neue Schule. Wkrótce jednak przeniosła się do Sonntagberg w Dolnej Austrii. Ze względu na niechętny stosunek miejscowej ludności, założyciel szkoły przeniósł ją w roku 1923 do Lyme Regis w Anglii. W roku 1927 szkoła została przeniesiona jeszcze raz do Leiston, gdzie działa do obecnych czasów. W okresie II wojny światowej szkoła została ewakuowana do Walii.

Życie szkoły oparte jest na dwustu zasadach, ustalanych przez walne zgromadzenie uczniów i pedagogów. Przyjęto zasadę podziału władzy na cztery organy zarządzające: komitet, rzecznicy praw, trybunał i walne zgromadzenie.

Walne zgromadzenie zbiera się każdej soboty. Uczniowie dysponują w nim większością głosów. Trybunał zbiera się każdego piątku. Jedyną karą jest obowiązek prac przy zmywaniu naczyń lub przy porządkach. Rzecznikami praw są uczniowie, wybierani na okres 14 dni. Zajmują się rozstrzyganiem sporów. Poważniejszymi sprawami zajmuje się trybunał. Starsi uczniowie zajmują się kontrolą przestrzegania ciszy nocnej.

Szkoła Summerhill stała się inspiracją dla setek szkół i organizacji na całym świecie[2]. Właśnie od niej zaczął się ruch szkół demokratycznych także w Polsce. Jej ideą zachwycił się poznański przedsiębiorca Michał Jankowski i wykonał dwa kluczowe ruchy: po pierwsze posłał tam swojego syna, po drugie przeniósł koncepcję na grunt Polski. Jest on inicjatorem i jednym z założycieli pierwszej w kraju szkoły demokratycznej: Trampoliny. Tak jak Summerhill, Trampolina mieści się w starym gmachu w ogrodzie, a o losach wspólnoty decydują wszyscy. Następne placówki powstały w Warszawie (Wolna Szkoła jej założycielem jest Dominik Granada), w Łodzi (Szkoła Podstawowa Edukacji Przyjaznej Dziecku założyciel Aleksandra Matyska ), a kolejne grupy inicjatywne pracują już w 6 innych miastach. Summerhill większości osób wychowanych w tradycyjnych szkołach może się wydać dziwaczną placówką. Często ideę wychowania naturalnego poddaje się w wątpliwość. Według mnie jest to normalna szkoła i dziwię się, dlaczego inne nie podążają jej śladem.